Clairy Polak vraagt zich in de NOVA-reportage “Wat kost immigratie” van donderdag 8 april 2010 (zie novatv.nl) af waarom verschillende onderzoeken naar het saldo van kosten en baten van immigratie diametraal tegenovergestelde uitkomsten bieden. Volgens Elsevier kwam dit saldo in 2009 op minus 12,7 miljard euro uit. Het centraal Planbureau kwam in 2003 op minus 6 miljard per jaar uit maar liet een aantal kostenposten buiten beschouwing. Peter Nijkamp, hoogleraar stedelijke economie aan de VU, die in opdracht van pleitbezorger voor een multiculturele samenleving Forum onderzoek deed, komt daarentegen op een positief saldo uit. Nijkamp zegt in NOVA niet onder de indruk te zijn van de onderzoeken met een negatieve uitkomst. Hij ziet geen enkele reden te zien om negatief te zijn over de instroom van de migranten.
Dat Nijkamp tot een positief saldo komt, heeft er alles mee te maken dat hij een andere norm gebruikt. Waar het Centraal Planbureau en Elsevier keken naar het saldo ten opzichte van de collectieve sector daar kijkt Nijkamp naar de invloed van immigratie op het nationaal product. Hoe deze normen te beoordelen?
De cijfers van Nijkamp zullen heus wel kloppen, maar leiden toch tot een totaal verkeerde conclusie. Wat Clairy Polak, en met haar de NOVA-redactie, niet in de gaten heeft, is dat het nationaal product in dit geval als norm erg misleidend is. Toename van het nationaal product als gevolg van immigratie betekent namelijk niet eens dat door de immigranten überhaupt een productieve bijdrage wordt geleverd, en al helemaal niet dat het bestaande deel van de Nederlandse bevolking voordeel heeft bij de komst van immigranten.
Stel bijvoorbeeld het theoretische geval dat Nederland jaarlijks een instroom van 100.000 immigranten heeft, die allemaal bij de overheid aankloppen voor een uitkering. Geen enkele immigrant levert in dat geval dus productieve arbeid. Dan nog is de kans groot dat hierdoor het nationaal product zal stijgen. Worden de extra uitkeringen bijvoorbeeld gefinancierd door de staatschuld te laten oplopen (of minder te laten dalen), dan betekenen die uitkeringen aan immigranten een extra stimulering van de vraagkant van de economie die zal leiden tot een hoger nationaal product. Kan er niet meer geproduceerd worden omdat er sprake is van hoogconjunctuur, dan nog zal het nationaal product stijgen als gevolg van prijsstijgingen, hetgeen natuurlijk zeer onwenselijk is. Worden de extra uikeringen gefinancierd door de belastingen van de werkende beroepsbevolking te verhogen, ook dan is niet uitgesloten dat het nationaal product zal stijgen omdat het namelijk waarschijnlijk is dat immigranten die een uitkering ontvangen een kleiner deel van hun inkomen zullen sparen dan de mensen die het bedrag van de uitkeringen via belasting moeten betalen. Dus zelfs als de immigranten geen enkele productieve bijdrage leveren en de belastingbetaler het gehele inkomen van de immigranten betaald, dan nog zal de vraag naar goederen stijgen waardoor het nationaal inkomen en dus het nationaal product ook stijgen, als we er ten minste vanuit mogen gaan dat de werkende belastingbetaler zich niet laat ontmoedigen in zijn arbeidzaamheid door de verhoogde belastingdruk (Laffer-curve).
Er is dus niet veel voor nodig om het nationaal product te laten stijgen. Dat het nationaal product door immigratie stijgt, wil echter allerminst zeggen dat we daar gemiddeld per inwoner rijker van worden. Het door immigratie toegenomen nationaal product moet namelijk gedeeld worden door het aantal mensen. Niet alleen de teller maar ook de noemer stijgt dus door immigratie. En als de noemer sneller stijgt dan de teller, dan blijft er per inwoner juist minder over. Dat onwelgevallige “detail” noemt Nijkamp evenwel niet. Hij heeft het in de reportage enkel over nationaal product en in het geheel niet over nationaal product per inwoner. In de praktijk zal het best zo zijn dat een deel van de immigranten productieve arbeid levert. Even waarschijnlijk is het evenwel dat de toename van de productie door immigratie is niet voldoende om de toename van het aantal inwoners door immigratie te compenseren. Per saldo blijven we dus jaarlijks armer door immigratie dan dat we zonder immigratie geweest zouden zijn.
In de reportage is zichtbaar hoe Nijkamp probeert de kijker wijs te maken dat de andere onderzoeken enkel gaan over de kosten en niet over de baten van immigratie. Als dat mislukt omdat Clairy Polak – op dit punt was de reportage wel goed voorbereid – dit tegenspreekt, gooit hij het behendig over een andere boeg, en pleit er hij ervoor om het nationaal product vooral “breed” op te vatten. Daarmee zet hij de deur wagenwijd open voor allerlei dubieuze en oncontroleerbare “correcties” waarmee de uitkomsten naar believen in de gewenste richting kunnen worden bijgesteld. Dan kom je bij redenaties terecht in de trant van: Criminaliteit is goed voor de economie, want het levert extra werkgelegenheid in gevangenissen op.
Wat Nijkamp niet uitlegt is wat er nu eigenlijk mis zou zijn met de norm die het Centraal Planbureau, Elsevier en wellicht ook Nyfer hanteert. Door te kijken naar het saldo ten opzichte van de collectieve kosten krijg je mijns inziens een heel aardig beeld van wat immigratie de Nederlandse belastingbetaler jaarlijks kost. Zeker in de huidige discussie over structurele bezuinigen van 29 miljard, zijn de jaarlijkse kosten van immigratie van 6 tot 12,7 miljard perfect inpasbaar. Deze cijfers maken het de burger volstrekt duidelijk over welke orde van grootte het eigenlijk gaat.
Ik vraag me trouwens af of het juist deze duidelijkheid is, die door Nijkamp in opdracht van Forum bestreden moet worden? Bevalt de bestaande de norm soms vooral niet omdat de uitkomsten in dat geval niet in het straatje van opdrachtgever Forum passen? Dient de opdracht van Forum er soms toe de burger in naam van de wetenschap zand in de ogen te strooien met een norm die altijd positief uitpakt?