Naar aanleiding van Nova, 12 september 2009 

De financiële prognose van de commissie-Veerman over de Noord-Zuidlijn is volgens insider Tjeerd Herrema slechts een tussenstand. Er staan nog enkele ronden van mogelijke kostenoverschrijdingen op stapel. Deze voorstelling van zaken past geheel binnen mijn eerder als outsider geformuleerde antwoord op de vraag hoe het project kon ontsporen.

Naar aanleiding van Nova, 4 juni 2009 

Mijn indruk is dat de risico’s van de boren onder de binnenstad en de baten bij de alleen de noordlijn wel erg laag worden ingeschat. Je moet maar durven te stellen dat er geen technische, maar enkel organisatorisch problemen zijn. Bovendien vraag ik me af of de bewoners van Noord het wel eens zijn met het oordeel van de commissie dat de keuze voor alleen de noordlijn slechts een erg dure tunnel onder het IJ betreft, die verder weinig impuls aan de stad geeft. Mochten deze inschattingen niet kloppen, dan zijn de uitkomsten van het rapport sowieso onbetrouwbaar.

Maar ook als we ervan uitgaan dat op de kosten-baten analyse van Veerman niets is af te dingen, dan nog presenteert hij de gegevens op een manier die burgers en bestuurders volop in de val van “escalating commitment” doet trappen. “Escalating commitment” betekent dat naarmate men financieel meer geïnverteerd heeft, het moeilijker wordt om een mislukking toe te geven, en  dat men daarom bereid is keer op keer opnieuw gigantische kostenoverschrijdingen aan te gaan (zie ook mijn reactie op de Nova-reportage “Noord-zuidlijn: kosten en baten” van 21 mei). Veerman legt in zijn rapport, maar ook in de media namelijk een grote nadruk op kosten die al gemaakt zijn, en het gevoel van verlies dat daarmee samenhangt. Hij beaamd: Als we nu stoppen is het weggegooid geld. Het betekent een gevoel van “het is allemaal voor niets geweest”. In het rapport blaast hij het gevoel van verlies nog eens op tot gigantische proporties:

“Het stilleggen van de aanleg van de Noord/Zuidlijn zou in de visie van velen en ookin de visie van de Commissie een nederlaag betekenen voor de stad Amsterdam, deNederlandse samenleving, de Nederlandse civiele techniek en waterbouw en eenzware slag toebrengen aan het gezag en prestige dat Nederland heeft om groteinfrastructurele en waterbouwkundige projecten te realiseren.”

Als we de werkelijke keuzemogelijkheid evenwel puur rationeel beschouwen en kosten die toch al gemaakt zijn en waar niets aan te doen valt (sunk costs) buiten beschouwing laten dan komen we louter op cijfers van de commisie Veerman tot de volgende kosten- en batenanalyse:

Bij “stoppen” is het verlies 0,6 miljard

Bij “alleen noordlijn” is het verlies 0,79 à 0,89 miljard

Bij “doorgaan” is het verlies 1  à 0 miljard

Ook volgens de berekeningen van de commissie Veerman kan het dus zo zijn dat we met “doorgaan” per saldo slechter af zijn, dan bij “stoppen” of met “alleen noordlijn”. Zo duidelijk is die keuze voor “doorgaan” dus helemaal niet. Het is niet waar dat op puur bedrijfseconomische gronden een verlies van 1 à 0 miljard te prefereren is boven een zeker verlies van 0,6 mld. of een verlies van 0,79 à 0,89 mld. Dat hangt van de verdere bedrijfseconomische situatie af, en daar gaat de commissie Veerman niet over. Door toch een duidelijke voorkeur uit te spreken voor “doorgaan” en door sterk te spelen op het sentiment dat samenhangt met verlies nemen, manipuleert Veerman de uitkomst en communiceert hij niet eerlijk naar bevolking en bestuurders toe. Hij doet dus niet wat hij adviseert.

Naar aanleiding van Nova, 21 mei 2009 

Wat zijn de Amsterdammers stil? Is het stilte voor de storm of zouden ze echt zitten te wachten op her verlossende woord van commissie Veerman? Nou, daar heb ik niet veel vertrouwen in. Met zijn plan voor veel te hoge dijken, heeft hij al laten zien niet vies te zijn van mega-infrastructurele projecten. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom juist hij tot commissievoorzitter benoemd is.

In vaktermen heet het probleem waar Amsterdam mee zit ‘escalating commitment’: Naarmate men financieel meer geïnverteerd heeft, wordt het moeilijker om een mislukking toe te geven, en is men bereid  keer op keer opnieuw gigantische kostenoverschrijdingen aan te gaan. Rationeler zou zijn om het verlies te nemen (sunk costs), en overnieuw te kiezen wat het beste is om te doen op basis van de dan ontstane situatie.

Ik heb begrepen dat er mogelijkheden zijn om in ieder geval de tot nu toe gemaakte investeringen adequaat te benutten. Het noordelijke deel van het traject tot Centraal Station is namelijk ook nuttig zonder dat de lijn verder naar het zuiden doorgetrokken wordt.

Frank Bruinsma en Victor van Lamoen weten overigens de mogelijke baten van de Noord-Zuidlijn heel aannemelijk te relativeren.

Naar aanleiding van Nova, 29 april 2009 

Dat mensen genoodzaakt zijn hun huis te verkopen omdat hun WW-uitkering stopt, en ze niet in aanmerking komen voor bijstand. Dat zal komende tijd nog vaak gebeuren.

Een oplossing die de ronde doet is dat woningbouwverenigingen deze huizen opkopen, om ze vervolgens aan de voormalige eigenaren te verhuren. Voordeel is dat men in ieder geval voorlopig, in het huis blijven wonen. Ook kan men het huis terugkopen, als de situatie tijdig verbeterd.

Het  kan evenwel zo zijn dat ook de gevraagde huurprijs op den duur niet opgebracht kan worden. Men woont gezien het huidige inkomen zogezegd boven zijn stand. In dat geval is verhuizing naar een eenvoudiger huis op den duur onvermijdelijk. De regeling is vooral geschikt voor niet al te riante woningen, waarvoor niet al te veel huur voor gevraagd wordt.

Het vermogen van de voormalige eigenaren kan berekend worden door de overblijvende hypotheekschulden van het  uit verkoop ontvangen bedrag af te trekken. Omdat woningbouwverengingen tegen heersende marktprijzen kopen, kan het echter zo zijn dat het door verkoop verkregen bedrag kleiner is dan de overgebleven hypotheekschuld. In dat geval heeft men dus een negatief vermogen en komt men in aanmerking voor bijstand. Door die bijstand is men beter in staat de hypotheek te blijven aflossen.

De hele constructie is gebaseerd op de gedachte dat woningbouwverenigingen altijd bereid zijn, huizen tegen de heersende marktprijs te kopen. Door de huizen te kopen nemen ze evenwel het risico van prijsdalingen op de huizenmarkt op zich. De vraag is of ze dat wel willen doen op en moment dat de huizenprijzen erg hoog zijn en de economische vooruitzichten onzeker zijn.